افسردگی پس از زایمان واقعیتی انکارناپذیر است و بسیاری از مادران پس از تولد فرزندشان دچار تغییرات روحی و روانی می‌شوند. لازم است همه زوج‌ها با این موضوع آشنا باشند و بدانند چگونه می‌توانند آن را کنترل کنند. اگر شما یا یکی از نزدیکانتان این تغییرات روحی را تجربه می‌کنید، بدانید که تنها نیستید.
سلامت روان مادر تأثیر بسیار زیادی بر کیفیت زندگی خانواده و همچنین سلامت نوزاد دارد. بنابراین در این مقاله، به علائم، روش‌های پذیرش و برخورد صحیح با افسردگی پس از زایمان خواهیم پرداخت.
پدیده افسردگی بعد از زایمان چیست؟
مشکلات مختلفی بعد از زایمان ممکن است برای مادر ایجاد شود. یبوست بعد از زایمان یکی از این عوارض جسمی است اما موارد روحی نیز حائز اهمیت است. افسردگی پس از زایمان، اختلالی روانی است که معمولاً در هفته‌ها یا ماه‌های ابتدایی پس از تولد نوزاد رخ می‌دهد و به‌دلیل تغییرات گسترده هورمونی، جسمی و روانی در مادر ایجاد می‌شود. این وضعیت فراتر از احساسات معمول پس از زایمان مانند نگرانی یا خستگی است و با نشانه‌هایی مثل احساس غم عمیق، انزوا، تغییرات شدید در روحیه و گریه‌های مکرر همراه است که می‌تواند کیفیت زندگی مادر و تعاملات خانوادگی را تحت تأثیر قرار دهد. فشارهای روانی، تغییرات مالی و اجتماعی که پس از بچه‌دار شدن رخ می‌دهد، در بروز این اختلال نقش مهمی دارند. خوشبختانه، افسردگی پس از زایمان قابل درمان است و دریافت حمایت و مراقبت‌های تخصصی می‌تواند به بهبود سریع‌تر و بازگشت به سلامت روانی کمک کند. بنابراین، آگاهی و مراجعه به متخصصان سلامت روان برای مدیریت این بیماری ضروری است. در خصوص شیوع آن نیز یک منبع معتبر این چنین می‌نویسد:
Postpartum depression is common. As many as 75% of women experience baby blues after delivery. Up to 15% of these individuals will develop postpartum depression. One in 1,000 women develop postpartum psychosis.
افسردگی پس از زایمان شایع است. حدود ۷۵٪ از زنان پس از زایمان، غم پس از زایمان را تجربه می‌کنند. تا ۱۵٪ از این افراد به افسردگی پس از زایمان مبتلا می‌شوند. از هر ۱۰۰۰ زن، یک نفر به روان‌پریشی پس از زایمان مبتلا می‌شود.
انواع مختلف افسردگی بعد از زایمان
افسردگی بعد از زایمان انواع مختلفی دارد که هر کدام شدت و ویژگی‌های خاص خود را دارند.
- اولین نوع، که به آن «اندوه پس از زایمان» گفته می‌شود، رایج‌ترین حالت است و شامل نوسانات خلقی کوتاه‌مدت، گریه‌های بی‌دلیل و اضطراب خفیف است که معمولاً ظرف دو هفته خودبه‌خود بهبود می‌یابد.
- نوع دوم، افسردگی پس از زایمان است که شدت بیشتری دارد و ممکن است علائمی مانند خستگی شدید، احساس گناه، اضطراب و ناتوانی در مراقبت از نوزاد را به همراه داشته باشد و نیازمند درمان تخصصی است.
- سومین نوع، روان‌پریشی پس از زایمان، نوعی اختلال شدید و نادر است که با علائم روانی حاد مثل هذیان، توهم، گیجی و رفتارهای خطرناک همراه است و فوریت درمانی دارد.
شناخت این انواع به والدین و اطرافیان کمک می‌کند تا در صورت بروز علائم، به موقع اقدام کنند و از سلامت مادر و نوزاد محافظت شود.
علت افسردگی بعد از زایمان چیست؟
علت افسردگی بعد از زایمان معمولاً ترکیبی از عوامل زیستی، روانی و اجتماعی است. از نظر بیولوژیکی، پس از تولد نوزاد، سطح هورمون‌هایی مانند استروژن و پروژسترون که در دوران بارداری به طور چشمگیری افزایش یافته بودند، به سرعت به سطوح پیش از بارداری بازمی‌گردند که این تغییر ناگهانی می‌تواند بر تعادل شیمیایی مغز تأثیر بگذارد و زمینه‌ساز بروز افسردگی شود. علاوه بر این، عوامل روانی و اجتماعی مانند خستگی شدید ناشی از کم‌خوابی، فشارهای مربوط به مراقبت از نوزاد، نگرانی درباره توانایی‌های فرزندپروری و تغییر در روابط خانوادگی نیز می‌توانند شدت افسردگی پس از زایمان را افزایش دهند. این عوامل در کنار هم باعث می‌شوند که برخی مادران پس از زایمان در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این اختلال قرار گیرند.
علائم افسردگی بعد از زایمان را بشناسید
افسردگی پس از زایمان ممکن است با علائم مختلفی بروز کند که شناخت آن‌ها به تشخیص به موقع و دریافت درمان کمک می‌کند. این علائم می‌توانند از تغییرات خلقی خفیف تا نشانه‌های جدی‌تر روانی متفاوت باشند که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم:
- نوسانات شدید خلقی
- احساس اضطراب مکرر
- غم و اندوه پایدار
- تحریک‌پذیری بیش از حد
- احساس غرق شدن در مشکلات
- گریه‌های بدون علت مشخص
- کاهش قدرت تمرکز و دقت
- مشکلات اشتها، شامل پرخوری یا بی‌اشتهایی
- اختلالات خواب، از بی‌خوابی تا خواب زیاد
- احساس بی‌ارزشی، ناامیدی یا گناه
- نگرانی بیش از حد و اضطراب مداوم
- از دست دادن علاقه به فعالیت‌ها و سرگرمی‌های قبلی
- کمبود انرژی و انگیزه
- مشکل در تفکر و تمرکز
- افکار مربوط به خودکشی یا تمایل به مرگ
- بی‌علاقگی یا اضطراب هنگام مراقبت از نوزاد
- افکار ناخواسته آسیب رساندن به نوزاد یا احساس عدم علاقه به او
شناخت این علائم و مراجعه به متخصص سلامت روان می‌تواند به بهبود سریع‌تر و محافظت از سلامت مادر و نوزاد کمک کند.
روش های درمان افسردگی بعد از زایمان + طول دروه درمان
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر پس از تولد نوزاد خود احساس افسردگی، اضطراب یا تغییرات شدید خلقی دارید و این حالت‌ها بیش از چند روز ادامه پیدا کرده یا بهبود نمی‌یابند، حتماً باید با پزشک یا متخصص زنان و زایمان مشورت کنید. همچنین اگر علائمی مانند افکار خودکشی، بی‌خوابی شدید، گیجی یا هذیان داشتید که می‌تواند نشانه روان‌پریشی پس از زایمان باشد، فوراً به مراکز درمانی مراجعه کنید. پذیرفتن مشکل و درخواست کمک، قدم اول و مهم برای شروع روند بهبود است.
درمان افسردگی پس از زایمان بستگی به شدت و نوع علائم دارد و معمولاً ترکیبی از روش‌های مختلف است. روان‌درمانی به ویژه درمان‌های شناختی رفتاری می‌تواند به مادر کمک کند تا با احساسات خود بهتر کنار بیاید و مهارت‌های مقابله‌ای را بیاموزد. داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب نیز در موارد متوسط تا شدید کاربرد دارند و تحت نظر پزشک مصرف می‌شوند. شرکت در گروه‌های حمایتی و مشاوره با مادران دیگر نیز می‌تواند اثرات مثبتی بر بهبود روحیه داشته باشد. در موارد بسیار شدید مانند روان‌پریشی پس از زایمان، درمان‌های تخصصی‌تر شامل بستری در بیمارستان و دارودرمانی پیچیده‌تر ممکن است لازم باشد.
مدت زمان درمان افسردگی پس از زایمان متغیر است و به میزان پاسخ فرد به درمان و شدت علائم بستگی دارد. برخی مادران ممکن است طی چند هفته تا چند ماه احساس بهبود کنند، اما در مواردی درمان ممکن است تا یک سال یا بیشتر ادامه داشته باشد. مهم است که در طول این دوره با پزشک خود در ارتباط باشید، پیشرفت را پیگیری کنید و هرگونه تغییر در وضعیت روانی خود را گزارش دهید تا درمان به‌طور مؤثر تنظیم شود. هدف نهایی بازگشت به حالت روحی پایدار و حفظ سلامت مادر و نوزاد است.
