اگر اسم زایمان اپیدورال را شنیده‌اید و یا قرار است آن را تجربه کنید، لازم است همه چیز را درباره آن بدانید. این روش تحت عنوان بی‌حسی اپیدورال نیز شناخته می‌شود و یک روش برای کاهش درد در زایمان طبیعی و سزارین است. در این صورت، بی‌حسی در ناحیه کمر تزریق می‌شود و مادر در طول زایمان بیدار است. به همین دلیل به آن بی‌حسی ناحیه‌ای زایمان نیز گفته می‌شود. اگر می‌خواهید بدانید زایمان به این روش به چه صورت انجام می‌شود و جزئیات آن چیست، تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
زایمان اپیدورال چگونه انجام می شود؟
زایمان اپیدورال یک روش پزشکی است که در آن دارو به فضای اطراف اعصاب نخاعی تزریق می‌شود تا درد مادر کاهش یابد. این فضا، فضای اپیدورال نام دارد و نام روش نیز از همین ناحیه گرفته شده است. از بی حسی نخاعی برای موارد مختلفی استفاده می‌شود. از تسکین درد زایمان گرفته تا کنترل دردهای مزمن و تسکین درد پس از جراحی، این روش یکی از موثرترین راه‌ها برای مدیریت درد به شمار می‌رود و در شرایط مختلف پزشکی کاربرد وسیعی دارد. مراحل زایمان با اپیدورال شامل موارد زیر می‌شود:
- آماده کردن مادر: مادر به حالت نشسته یا پهلو خوابیده قرار می‌گیرد تا ستون فقرات خم شود و فضای اپیدورال برای تزریق بهتر قابل دسترسی باشد. بعد از آن پوست محل تزریق ضدعفونی و تمیز می‌شود.
- بی‌حسی موضعی پوست: در محل ورود سوزن، بی‌حسی موضعی زده می‌شود تا درد ورود سوزن اپیدورال کاهش یابد.
- تزریق سوزن اپیدورال: سوزن مخصوص اپیدورال وارد فضای اپیدورال در ستون فقرات می‌شود. این محل، فضای بیرون از غشای محافظ طناب نخاعی است.
- قرار دادن کاتتر اپیدورال: بعد از ورود سوزن به فضای اپیدورال، یک کاتتر (لوله نازک و انعطاف‌پذیر) داخل این فضا قرار می‌گیرد تا داروها به صورت مداوم یا طبق نیاز تزریق شوند. سپس سوزن خارج شده و کاتتر در جای خود باقی می‌ماند.
- تزریق داروی بی‌حسی: داروی بی‌حسی از طریق کاتتر به فضای اپیدورال تزریق می‌شود تا انتقال درد از رحم و ناحیه لگن به مغز کاهش یابد.
- کنترل وضعیت مادر و جنین: فشار خون، نبض و تنفس مادر به طور منظم کنترل می‌شود، چون بی‌حسی اپیدورال ممکن است باعث افت فشار خون شود. وضعیت ضربان قلب جنین نیز تحت نظر قرار می‌گیرد.
- ادامه زایمان با کنترل درد: مادر در طول زایمان می‌تواند درد کمتری را تجربه کند و بهتر انرژی خود را حفظ کند. داروی بی‌حسی ممکن است به تدریج و طبق نیاز تجدید شود.
- پایان زایمان و خارج کردن کاتتر: بعد از تولد نوزاد و پایان درد زایمان، کاتتر اپیدورال برداشته می‌شود. مادر به مدت کوتاهی تحت مراقبت باقی می‌ماند تا از عوارض احتمالی جلوگیری شود.
زایمان طبیعی با اپیدورال
اپیدورال یکی از روش‌های کاهش درد در زایمان طبیعی است که به‌طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش، داروی بی‌حسی به ناحیه اپیدورال در اطراف نخاع تزریق می‌شود تا پیام‌های درد به مغز نرسد. این تکنیک به مادر اجازه می‌دهد فرایند زایمان را با درد کمتر و هوشیاری کامل، بدون نیاز به بیهوشی عمومی تجربه کند.
برخلاف تصور برخی افراد، برای دریافت اپیدورال نیازی نیست دهانه رحم باز شود. طبق توصیه متخصصان، صرفاً درخواست مادر برای دریافت اپیدورال کفایت می‌کند و در هر مرحله از زایمان، در صورتی که شرایط عمومی مادر مساعد باشد، می‌توان از آن بهره برد. اما زمان درست آن تحت نظارت برای شما تجویز می‌شود.
چه زمانی اپیدورال در زایمان طبیعی قابل استفاده نیست؟
با اینکه اپیدورال در اکثر موارد زایمان طبیعی قابل استفاده است، اما در شرایط خاصی توصیه نمی‌شود. اگر مادر در مرحله نهایی زایمان باشد و نوزاد در آستانه تولد قرار داشته باشد، معمولاً دیگر زمانی برای تزریق اپیدورال باقی نمی‌ماند. همچنین اگر مادر نتواند به مدت کوتاهی بی‌حرکت بماند، انجام اپیدورال ممکن نیست، زیرا برای تزریق صحیح و ایمن دارو، بدن باید در وضعیت خاص و ثابتی قرار بگیرد.
زایمان سزارین با اپیدورال
اپیدورال نقش مهمی در زایمان سزارین، به‌ویژه در موارد اورژانسی یا برنامه‌ریزی‌نشده، ایفا می‌کند. اگر مادری در حین زایمان طبیعی از قبل اپیدورال دریافت کرده باشد و به هر دلیلی نیاز به سزارین پیدا کند، می‌توان از همان مسیر (کاتتر اپیدورال) داروی بی‌حسی قوی‌تری تزریق کرد تا از کمر به پایین بی‌حسی کامل ایجاد شود؛ در این حالت مادر بیدار می‌ماند و در جریان زایمان است و دردی احساس نمی‌کند. این روش نه‌تنها مؤثر است، بلکه نسبت به بیهوشی عمومی ایمن‌تر محسوب می‌شود. در مقابل، اگر اپیدورال از ابتدا انجام نشده باشد و زایمان به سرعت به سزارین اضطراری تبدیل شود، معمولاً چاره‌ای جز بیهوشی عمومی نیست. اپیدورال همچنین با کاهش هورمون‌های استرس و کنترل بهتر فشار خون و ضربان قلب مادر، شرایط عمومی او را در طول جراحی بهبود می‌بخشد. برخلاف تصور رایج، استفاده از اپیدورال خطر سزارین را افزایش نمی‌دهد.
آیا زایمان اپیدورال عوارض دارد؟
زایمان با اپیدورال معمولاً روشی ایمن و کم‌خطر برای کاهش درد زایمان است و بسیاری از زنان آن را بدون تجربه عوارض جدی پشت سر می‌گذارند. با این حال، مانند هر مداخله پزشکی، احتمال بروز برخی عوارض موقت وجود دارد که اغلب خفیف و قابل کنترل هستند.
- عوارض موقت اپیدورال ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- افت فشار خون (احساس سرگیجه یا تهوع)
- از دست دادن موقتی کنترل مثانه
- خارش پوست
- حالت تهوع یا احساس ناخوشی
- سردرد
- آسیب عصبی موقت (بسیار نادر)
سخن آخر
اپیدورال به عنوان یک روش مؤثر برای کنترل درد در زایمان، توانسته تجربه زایمان را برای بسیاری از مادران قابل‌تحمل‌تر و آرام‌تر کند. چه در زایمان طبیعی و چه در مواردی که نیاز به سزارین پیش می‌آید، اپیدورال با کاهش درد و حفظ هوشیاری مادر، نقش مهمی در افزایش رضایت از روند زایمان دارد. با وجود احتمال بروز برخی عوارض موقتی، مزایای آن در اغلب موارد بر معایب احتمالی پیشی می‌گیرد. مشورت با ماما و آگاهی از جزئیات این روش، بهترین راه برای تصمیم‌گیری آگاهانه و تجربه زایمانی مطمئن و آرام است.
