زایمان بریچ یکی از موضوعات مهم در بارداری است که ذهن بسیاری از مادران را در ماه‌های پایانی حاملگی درگیر می‌کند. در این وضعیت، به جای آنکه سر نوزاد به سمت پایین قرار گیرد، باسن یا پاهای او نزدیک‌تر به کانال زایمان قرار دارند. همین موضوع می‌تواند روند زایمان را با چالش‌هایی همراه کند و انتخاب روش صحیح برای تولد نوزاد را ضروری سازد. آگاهی از علل، انواع، عوارض و روش‌های تشخیص زایمان بریچ به مادران کمک می‌کند تا با آرامش بیشتری دوران بارداری را طی کرده و برای زایمان ایمن‌تر آماده شوند.
زایمان بریچ چیست؟
زایمان بریچ به حالتی گفته می‌شود که نوزاد در رحم به جای قرار گرفتن سر به سمت پایین، با پاها یا باسن خود به سمت کانال زایمان قرار گرفته باشد، به طوری که ابتدا پاها یا باسن او از واژن خارج می‌شوند و سر در آخرین مرحله زایمان بیرون می‌آید. این وضعیت برخلاف حالت طبیعی است که در آن سر نوزاد اولین بخش خارج‌شده است و به همین دلیل، زایمان بریچ می‌تواند با خطرات بیشتری همراه باشد. اگر تا هفته ۳۷ بارداری نوزاد هنوز در وضعیت بریچ باشد، ماما ممکن است توصیه کند که زایمان سزارین انجام شود، چرا که اغلب ایمن‌ترین گزینه برای سلامت مادر و نوزاد در این شرایط به شمار می‌رود.
وضعیت بریچ چه زمان رخ می دهد؟
وضعیت بریچ معمولاً در مراحل ابتدایی بارداری شایع است و بسیاری از جنین‌ها در این دوره هنوز موقعیت خود را تغییر نداده‌اند. با این حال، بیشتر نوزادان تا حدود هفته ۳۶ بارداری به حالت طبیعی سر به پایین می‌چرخند و فقط در مواردی نادر پس از این زمان، وضعیت بریچ باقی می‌ماند که در آن صورت توجه پزشکی ویژه لازم است.
آیا این وضعیت طبیعی است؟ در پاسخ به این سوال یک منبع منبع این چنین می نویسد:
Breech position isn’t a typical position for full-term pregnancies — it accounts for 3% to 4% of all full-term pregnancies (39 and 40 weeks of pregnancy).
وضعیت بریچ وضعیت معمول برای بارداری‌های کامل نیست – این وضعیت ۳ تا ۴ درصد از کل بارداری‌های کامل (هفته‌های ۳۹ و ۴۰ بارداری) را تشکیل می‌دهد.
انواع وصغیت های قرار گرفتن کودک در رحم مادر
قرار گرفتن کودک در رحم می‌تواند به شکل‌های مختلفی باشد و هر کدام تأثیر متفاوتی بر روند زایمان دارند. شناخت این وضعیت‌ها به والدین و ماما کمک می‌کند تا بهترین روش زایمان را انتخاب کنند.
- بریچ فرانک: در این حالت باسن کودک به سمت پایین قرار دارد و پاهای او مستقیماً به سمت بالا و جلوی بدنش جمع شده‌اند، به طوری که پاها نزدیک صورت کودک هستند.
- بریچ کامل: باسن کودک پایین است و هم لگن و هم زانوها خم شده‌اند، به طوری که کودک روی پاهای جمع شده خود نشسته است.
- بریچ پا : یک یا هر دو پای کودک به سمت پایین قرار گرفته و قبل از سایر بخش‌های بدنش از کانال زایمان خارج می‌شوند.
- قرار گرفتن عرضی: کودک به جای حالت عمودی، به صورت افقی در رحم قرار دارد و معمولاً شانه او اولین بخش وارد کانال زایمان می‌شود.
✅ زایمان طبیعی بهتر است یا سزارین؟
آیا زایمان بریچ به صورت طبیعی خطرناک است؟
زایمان طبیعی در وضعیت بریچ به دلیل قرارگیری غیرمعمول نوزاد می‌تواند با خطرات بیشتری همراه باشد و روند زایمان را پیچیده‌تر کند. هرچند برخی ماماها در شرایط خاص ممکن است زایمان طبیعی را امکان‌پذیر بدانند، اما معمولاً برای حفظ ایمنی مادر و کودک، سزارین به عنوان گزینه مطمئن‌تر توصیه می‌شود.
چه عواملی باعث ایجاد زایمان بریچ می شود؟
گاهی دلیل مشخصی برای قرار گرفتن جنین در وضعیت بریچ وجود ندارد، اما عوامل مختلفی می‌توانند احتمال بروز این حالت را افزایش دهند. برخی از مهم‌ترین موارد عبارت‌اند از:
- چندقلویی: بارداری دوقلو یا بیشتر می‌تواند فضای کافی برای چرخش نوزاد را محدود کند.
- سابقه بارداری قبلی: در مادرانی که قبلاً بارداری داشته‌اند، احتمال وقوع بریچ کمی بیشتر است.
- اختلال در مایع آمنیوتیک: چه زیاد بودن و چه کم بودن این مایع می‌تواند حرکت طبیعی جنین را مختل کند.
- شکل غیرطبیعی رحم: وجود شرایطی مانند فیبروم یا سپتوم رحمی ممکن است مانع چرخش جنین شود.
- جفت سرراهی: وقتی جفت بخشی یا تمام دهانه رحم را می‌پوشاند، موقعیت نوزاد تغییر می‌کند.
- زایمان زودرس: نوزاد نارس ممکن است هنوز زمان کافی برای چرخش به حالت سر به پایین نداشته باشد.
- بیماری‌های جنینی: برخی مشکلات پزشکی در جنین می‌توانند مانع قرارگیری درست سر او شوند.
عوارض زایمان بریچ چیست؟
زایمان بریچ تا پیش از شروع درد زایمان معمولاً مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما هنگامی که زمان تولد فرا می‌رسد، به دلیل موقعیت غیرطبیعی نوزاد می‌تواند با چالش‌ها و خطراتی همراه باشد. در برخی شرایط امکان زایمان طبیعی وجود دارد، اما این نوع زایمان با ریسک بیشتری نسبت به حالت معمول همراه است. مهم‌ترین عوارض زایمان بریچ عبارت‌اند از:
- آسیب به اندام‌ها: احتمال دررفتگی یا شکستگی در دست‌ها و پاهای نوزاد بیشتر است.
- گیر کردن سر نوزاد: ممکن است هنگام خروج، سر کودک در کانال زایمان گیر کند.
- مشکلات بند ناف: بند ناف می‌تواند فشرده یا پیچیده شود که این مسئله باعث کاهش اکسیژن‌رسانی و در موارد شدید، آسیب عصبی یا مغزی به نوزاد می‌شود.
چگونه می توان وضعیت جنین را در شکم مادر تشخیص داد؟
ماما معمولاً می‌تواند با معاینه فیزیکی و لمس شکم مادر، موقعیت جنین را تا حد زیادی مشخص کند. در این روش با بررسی نواحی مختلف شکم، محل قرارگیری سر، باسن یا پشت نوزاد تشخیص داده می‌شود که کدام بخش بدن او نزدیک‌تر به کانال زایمان قرار دارد. برای اطمینان بیشتر، سونوگرافی به عنوان دقیق‌ترین روش استفاده می‌شود تا وضعیت جنین به‌طور کامل بررسی شود و مشخص گردد که آیا در حالت بریچ قرار دارد یا خیر.
اهمیت تشخیص وضعیت بریچ معمولاً از هفته ۳۶ بارداری به بعد پررنگ‌تر می‌شود، زیرا اکثر جنین‌ها تا این زمان به حالت سر به پایین می‌چرخند. اگر پس از این سن بارداری همچنان نوزاد در وضعیت بریچ باشد، ماما در ویزیت‌های سه‌ماهه سوم با معاینه و سونوگرافی، موقعیت نهایی او را ارزیابی کرده و در صورت نیاز، درباره روش زایمان تصمیم‌گیری می‌کند.
چگونه می‌توان خطر زایمان بریچ را کاهش داد؟
در نهایت باید گفت که وضعیت بریچ معمولاً به شکل طبیعی و بدون دخالت مادر تغییر می‌کند و بیشتر جنین‌ها تا پیش از زایمان به حالت سر به پایین می‌چرخند. اگر نوزاد در این وضعیت باقی بماند، تصمیم‌گیری در مورد نحوه زایمان به عهده ماما است و اغلب سزارین به عنوان ایمن‌ترین گزینه پیشنهاد می‌شود. واقعیت این است که مادران نمی‌توانند اقدام خاصی برای جلوگیری یا تغییر این وضعیت انجام دهند و بهترین راه کاهش خطر، مراجعه منظم به ماما و پیروی از توصیه‌های تخصصی در طول بارداری است.
