شیردهی اولین ارتباط عاطفی میان مادر و نوزاد را برقرار می‌کند. بسیاری از مادران در این دوران به دلیل عدم اطلاعات کافی در این زمینه دچار استرس می‌شوند. شیردهی مادر به نوزاد به شکل صحیح و درست هم برای سلامت مادر و هم برای تغذیه کامل نوزاد ضروری است؛ بنابراین لازم دانستیم در این مقاله به هر نکته‌ای که بانوان باید بدانند، اشاره کنیم.
فرایند شیردهی مادر به نوزاد چگونه انجام می شود؟
فرایند شیردهی یک روند طبیعی اما پیچیده است که با همکاری اعصاب، هورمون‌ها و اندام‌های بدن مادر انجام میشود تا نوزاد بتواند غذای مورد نیاز خود را دریافت کند. شیردهی صحیح نوزاد نه‌تنها به سلامت جسمی نوزاد کمک می‌کند بلکه پیوند عاطفی بین مادر و کودک را نیز تقویت می‌نماید. در مراحل شیردهی مادر به نوزاد اتفاقات زیر اجرا میشود:
- اولین مرحله، مکیدن سینه توسط نوزاد است که نقطه شروع تولید و خروج شیر محسوب میشود.
- با مکیدن، اعصاب سینه تحریک شده و مغز دستور ترشح دو هورمون مهم یعنی پرولاکتین و اکسی‌توسین را صادر می‌کند.
- هورمون پرولاکتین به آلوئول‌ها (کیسه‌های ریز در سینه) فرمان می‌دهد تا شیر تولید کنند.
- اکسی‌توسین انقباضات لازم برای حرکت شیر در مجاری را ایجاد کرده و باعث خروج شیر از نوک سینه میشود.
- میزان تولید شیر بر اساس نیاز نوزاد تنظیم میشود؛ هرچه مکیدن بیشتر باشد، شیر بیشتری تولید خواهد شد.
- با شروع تغذیه کمکی یا کاهش دفعات شیردهی، بدن مادر تولید شیر را کم می‌کند.
آمادگی برای اولین شیردهی به نوزاد
آمادگی برای اولین شیردهی به نوزاد یکی از مهم‌ترین مراحل بعد از زایمان است که می‌تواند به ایجاد پیوند عاطفی قوی بین مادر و کودک کمک کند. این فرایند با تماس پوست به پوست آغاز میشود و با گرفتن صحیح سینه توسط نوزاد ادامه پیدا می‌کند. رعایت چند نکته ساده برای شیردهی بعد از سزارین یا زایمان طبیعی باعث میشود تجربه اولین شیردهی راحت‌تر و موفق‌تر باشد.
- تماس پوست به پوست: بلافاصله بعد از زایمان، نوزاد را حداقل دو ساعت روی پوست خود قرار دهید تا پیوند عاطفی ایجاد شود و نوزاد برای مکیدن آماده شود.
- کمک گرفتن از ماما: از ماما برای اطمینان از قرارگیری صحیح نوزاد روی سینه کمک بگیرید.
- انتخاب موقعیت مناسب: حالتی را انتخاب کنید که برای شما و نوزاد راحت باشد و نوزاد به بدن شما نزدیک باشد.
- هدایت دهان نوزاد: نوک سینه باید روبه‌روی بینی نوزاد باشد و چانه‌اش به قسمت پایین سینه شما تکیه کند.
- اطمینان از گرفتن درست سینه: دهان نوزاد کاملاً باز باشد و بیشتر بخش پایینی آرئول را بگیرد، در حالی که قسمت بالایی کمی دیده شود.
- اجازه برای مکیدن کامل: نوزاد باید تا پایان مکیدن طبیعی از همان سینه تغذیه کند؛ صدای بلعیدن نشانه درست بودن مکیدن است.
- آروغ گرفتن بعد از شیردهی: بعد از تمام شدن شیر خوردن، چند دقیقه آروغ نوزاد را بگیرید.
- تغذیه با سینه دیگر: سینه دیگر را نیز به نوزاد بدهید، اما اگر نوزاد سیر شد و نخواست، مشکلی ندارد اما دفعه بعد از سینه‌ای که پرتر است، شروع کنید.
- شناخت علائم گرسنگی نوزاد: چرخاندن سر به سمت سینه، مکیدن دست‌ها، بیرون آوردن زبان یا حرکات جستجوگرانه نشانه این است که باید به نوزاد خود شیر بدهید.
- آرام شدن، باز کردن مشت‌ها، برگرداندن صورت از سینه نشانه این است که نوزاد شما سیر شده است.
✅ تزریق بوتاکس در دوران شیردهی
در چه مواردی نباید به نوزاد شیر بدهید؟
در بیشتر مواقع، شیردهی بهترین روش تغذیه برای نوزاد محسوب میشود، اما شرایط خاصی وجود دارد که ممکن است شیردهی برای نوزاد خطرناک باشد. یکی از این شرایط، ابتلای نوزاد به گالاکتوزمی است؛ بیماری‌ای که در آن بدن نوزاد قادر به هضم قند موجود در شیر مادر نیست. ادامه شیردهی در این وضعیت می‌تواند مشکلات جدی برای سلامت نوزاد ایجاد کند. در چنین مواردی، پزشک معمولاً جایگزین‌هایی مانند شیر خشک مخصوص را توصیه می‌کند.
علاوه بر این، برخی مشکلات مادر می‌توانند مانع شیردهی شوند. برای مثال، ابتلا به عفونت‌های خاص مانند HIV با بار ویروسی مشخص، HTLV-1، HTLV-2، تب مالت یا ویروس ابولا از موارد منع شیردهی است؛ زیرا این عفونت‌ها از طریق شیر مادر منتقل می‌شوند. همچنین وجود زخم تبخال روی سینه یا داشتن هپاتیت C همراه با ترک‌خوردگی یا خونریزی نوک سینه‌ها نیز می‌تواند خطر انتقال ویروس را افزایش دهد. لازم به ذکر است که برخی از این شرایط موقتی هستند و پزشک با بررسی وضعیت، زمان مناسب برای شروع مجدد شیردهی یا استفاده از گزینه‌های جایگزین را مشخص می‌کند.
چالش های مادر در هنگام شیردهی به نوزاد
شیردهی یک فرآیند طبیعی است اما برای بسیاری از مادران، شروع یا ادامه آن می‌تواند همراه با چالش‌هایی باشد. این مشکلات نه‌تنها بر راحتی مادر تأثیر می‌گذارد، بلکه در صورت ادامه، ممکن است روند تغذیه نوزاد را نیز مختل کند. شناخت این چالش‌ها و راه‌حل‌های آنها به مادر کمک می‌کند تجربه شیردهی موفق‌تری داشته باشد.
- احتقان سینه
- تولید بیش از حد شیر (هیپرلاکتاسیون)
- کمبود شیر
- انسداد مجاری شیری
- التهاب پستان (ماستیت)
- تاول روی نوک سینه
- نوک سینه‌های دردناک، ترک‌خورده یا ملتهب
- درد یا خونریزی ناشی از گاز گرفتن نوزاد
- مشکل در گرفتن پستان، به‌ویژه در نوزادان با لکنت زبان یا شکاف لب/کام
- مشکل ناشی از آناتومی نوک سینه (صاف یا فرورفته بودن)
- مشکل در دوشیدن شیر با دست یا شیردوش
- دشواری در از شیر گرفتن نوزاد
در نهایت، باید بدانید که اغلب این مشکلات نیاز به مشورت با ماما و در برخی موارد متخصص دارند. استفاده از تکنیک‌های صحیح شیردهی، مراقبت از سلامت نوک سینه و مشاوره مامایی می‌تواند این مسیر را برای مادران آسانتر و لذت‌بخش‌تر کند.
نگرانی‌های رایج در مورد شیردهی و پاسخ آنها
